Темперамент. Темперамент типтері.
Әрбір адамның жеке басына тән дара өзгешеліктің бірі –темперамент. «Темперамент» сөзінің шығу тегіне тоқталар болсақ, «красис» деген грек сөзін латынша-темпераментум дейді. Мұндай атаудың мәні заттардың мөлшер шамаластығы деген түсінікті білдіреді. Сөйтіп, біз темпераментті жүйке жүйесінің табиғи типтік қасиеттеріне тәуелді, жеке адамға тән дара өзгешелік деп білеміз.
Темперамент – организмнің физиологиялық өзгешеліктерімен, әсіресе, жоғары жүйке қызметінің тума қасиеттерімен шарттас психикалық құбылыс. Темперамент адамның жалпы қозғалысынан да, психиканың күші мен тереңдігінен де, адамның көңіл-күйінің ерекшеліктерінен де жақсы байқалып отырады.
Сонымен, темперамент – адамның психикалық әрекетінің нақты динамикасын айқындайтын психиканың дара қасиеттерінің жиынтығы.Бұл психикалық ерешеліктер адамның барша іс-әрекетінде оның мазмұны, мақсаты және сеп-түрткілеріне тәуелсіз бірқалыпты көрінеді, есейген шақта да өзгеріске түспей, өзара байланыста темперамент кейпін өрнектейді.
Темпераменттер жөніндегі ғылымның ірге тасын қалаған ежелгі грек дәрінері – Гиппократ (б.э.д. V ғ… Оның тұжырымы бойынша, әр түрлі темпераменттер адамдар мен жануарлардың денесінде төрт түрлі сұйық заттарға байланысты болмақ. Олар: денені жылытып тұратын-қан, салқындататын-шырын, құрғататын-бауырдағы сары өт және оған дымқылдық беретін қара өт. Организмде қанның пропорциясы артық болса, ол сангвиникалық (латынша «сангиус»-қан., ал шырын басым болса (грекше «флегма»-шырын. флегматик темперамент деп, ал организмде қара өт басым болса меланхолик (грекше «мелай-нехоле»-қара өт., организмде сары өт басым болса холерик (грекше «холе»-өт. темпераменті деп аталған.
Гиппократ организмдегі сұйықтардың бірінен екіншісінің басым болуы кейбір аурулардың шығу тарихын түсіндіруге де жарайды деді, ол мидың ролінтүсіне білді, оны бездердің бірі деп санады. Бұл – адамның жеке ерекшеліктерін жаратылыстық ғылыми зерттеудің алғашқы қадамы еді.
Рим дәрігері Гален (б.э.д. II. темпераменттің санын он үшке жеткізді. Гален организмде жылылық неғұрлым басым болса, адамның темпераменті күшті болатынын, денесі салқын болса, темпераменті баяулайтынын айтты. Бұл секілді түсініктердің прогрессивтік маңызы зор. Өйткені адамның тәнін зерттеу, тәжірибеге көңіл аудара бастау – сол кезде кең жайылған, жан тәнге байланыссыз нәрсе дейтін теріс пікірге үлкен соққы еді.
Орта ғасырдағы ғалымдар темпераментті организмдегі химиялық заттардың құрамына байланысты түсіндіруге тырысты. Кейінен темперамент организмнің түрлеші физиологиялық өзгешеліктеріне, атап айтқанда, қан жолы жүйесінің құрылысына, зат алмасуға, ішкі секреция бездеріне т.б. байланысты деген пікірлер де тарады. Неміс философы И. Кант (1724-1804. өзінің «Антропология» деген еңбегінде темпераменттің төрт түрі туралы толық психологиялық сипаттама берді. Бірақ ол темперамент пен мінез ұғымдарын бір-біріне балама ретінде қарастырды.
Ежелгі дәуірлерден бастап зерттеушілер адамдардың дене құрылымы және физиологиялық қызметінің ерекшеліктерімен сай келетін көп түрлі әрекет-қылықтарды топтап, ретке келтіруге ат салысты. Осыған орай темпераменттің көп түрлі типологтясы қалыптасты. Бұлардың ішінде назар саларлықтай тип – адамның дене құрылымына байланысты дараланып, тума темперамент қасиеттеріне негізделген – конституциялық типология (Э. Кречмер.. Бұл теорияның мәні: әр адам өз дене құрылымына орай өзіндік психикалық ерекшелікке ие. Осыдан, дене мүшелерінің сырттай өлшемдеріне байланысты төрт конституционалды психикалық тип белгіленген:
Лептосоматик – бойшаң, нәзік денелі, көкірек тұсы жайылыңқы, тар иықты, қол-аяғы ұзын, сидыйған.
Пикник – мығым, сезімшең, кіші немесе орта бойлы, қарны қампиған, домалақ бас, қысқа мойын.
Атлетик – бұлшық еттері күшті дамыған, денесі мығым, берік; ұзынша не орта бойлы, кең иықты, жамбас сүйектері тартылған.
Дисплатик – дене бітімі қисынсыз. Бұл адамдар әрқилы мүшелік зақым-сырқаттарға ұшырағандар.
Аталған дене құрылымы типтеріне үш темперамент типі сай: шизотомик, иксотомик, циклотомик. Шизотомик – дене құрылымы нәзік, әлсіз дамыған, тұйық, эмоциялары ауыспалы, тұрақсыз, талаптар мен көзқарастар өзгеріміне ере бермейді, осыдан қоршаған ортаға икемдесуі қиын. Иксотомик – денесі мығым, мінезі байсалды, сезімталдығы кем, ым-ишара жоқ, ойлау қабілеті шабан, көбіне майдашыл. Циклотомик – сезімшең, домаланған денелі, эмоциялары қайғы мен қуаныштың арасында бірдей, тіл табысқыш, көзқарастары шындықтан ауытқымайды.
Жоғарыда баяндалған конституциялық типология теориясының негізін қалаған – Э. Кречмер. Бұл теория Батыс Европада кең қолдауын тапты. Ал осы теорияны өзіндік ерекшеліктерімен осы ғасырдың 40-жылдарында АҚШ-та одан әрі жалғастырған У. Шелдон болды. Бұл ғалымның да темперамент типтерін айыруда ұстанған принципі – адам дене құрылымы және оның өзінің жаңалығы — эмбриологиялық белгілер.
Конституционалдық тұжырымдардың көпшілігі жантану ғылымында өткір сынға алынды. Бұл теориялардың негізгі кемшілігі: тұлғаның психикалық қасиеттерінің қалыптасуында қоршаған орта мен әлеуметтік жағдайлардың ескерілмеуі.
Ал ғылым шындығына келетін болсақ, адамдағы психикалық процестер мен оның қылығы жүйке жүйесі қызметімен байланысты екендігі ежелден-ақ белгілі болған. Темперамент тұрлерінің кейбір жалпы психикалық процестер ерекшелігіне тәуелді келуі И.П. Павлов және оның шәкірттерінің еңбектерінде эксперименталды дәлелденген.
И.П. Павлов иттің шартты рефлекстік әрекет ерекшеліктерін зерттей отырып, олар қылық-әрекеттеріндегі даралық өзгешеліктердің пайда болуына назар аударды. Мұндай айырмашылықтар ең алдымен иттердің рефлекстік қозуларды мен сол қозулардың сөну теңдігі мен дәлдігінен көрінген. Бұл жағдайлардың көрінуі жүйке процесінде қалыптасатын тұрақты қасиеттер – қозу және тежелуге байланысты екендігі жөнінде эксперименттермен дәлелденген. И.П. Павлов темперамент типінің жүйке қасиеттері ретінде қозу мен тежелу күшін, тепе-теңдігін және қозғалмалылығын атап көрсетті.
Қозу күші мен тежелу күші – бір біріне тәуелсіз жүйке жүйесінің дербес қасиеттері. Қозу күші жүйке жасушаларының әрекетшендік қабілетінің белгісі. Осы күшке орай жүйке төзімді, ұзақ не қысқа мерзімді әсерлі қозуды сақтай алады, тежелуге бейімделеді. Ал тежелу күші жүйке жүйесіндегі күшті әоерлерді басып, сөну және біріктіру шартты реакцияларын іске асыру қызметін атқарады.
Жүйке жүйесі процестерінің тепе-теңдігі қозу мен тежелу құбылыстарының өзара бірдейлік сипатын көрсетеді. Осы екі процесс күштерінің аралық қатынастарынан, бір процесс күші екіншісінен басым болуынан тұлғаның ұстамды, байсалдылығы не ұстамсыз, ауыспалылығы туындайды. Жүйке жүйесінің үшінші қасиеті – жүйке процесінің қозғалмалылығы – бір жүйке процесінің екінші түріне ауысу жылдамдығына көрінеді. Сонымен бірге, жүйке процестерінің қозғалмалылығы адам қылық-әрекетінің өмір жағдайларының өзгеруіне сай қалыпқа ене алу қабілетін де танытады. Жүйке жүйесінің мұндай қасиетінің өлшемін бір әрекеттен екіншісіне, енжарлықтан белсенділікке немесе кері өту шапшаңдығымен бағалаймыз. Жүйке қозғалмалылығына қарсы құбылыс – жүйке жүйесінің селқостығы. Бір процесс түрінен екіншісіне өту үшін қаншалықты көп уақыт пен кұш қажет болатын болса, жүйке жүйесінің селқостығы сонша үлкен болғаны.
Аталған жүйке процестерінің қасиеттері негізінде жүйке жүйесінің типі немесе жоғарғы жүйке қызметінің типі деп аталатын құрылым түзіледі.Бұл жұйе әр дара тұлғаның жүйке жүйесіне тән негізгі қасиеттер бірлігінен құралады. Ол қасиеттер: қозу мен тежелу процестерінің күші, тепе-теңдігі, қозғалмалылығы.Осы үш қасиетті негізге ала отырып, И.П. Павлов жүйке процесінің күшіне орай және күшті тип пен әлсіз типті айыра, дәстүрлі Гиппократ типологиясына жақын жүйке жүйесінің төрт негізгі типін ажыратты;
- күшті, қозу мен тежелуі теңдей, қозғалмалы – сангвиник;
- күшті, қозу мен тежелуі теңдей,салғырт – флегматик;
- күшті, қозуы басым – холерик;
- әлсіз тип – меланхолик.
Сонымен, И.П. Павлов түсінігінде, жүйке жүйесінің типі тума беріледі, тәрбие мен қоршаған орта ықпалынан өзгеріске келе бермейді. Осыдан жүйке жүйесінің қасиеттері – жүйке жүйесінің жалпы психикалық көрінісі болған темпераменттің физиологиялық негізін қалайды, яғни адам темпераменті – жоғары жүйке жүйесінің сырттай әрекет қарқынында танылатын психикалық бейнесі.
Негізгі ұғымдар: темперамент, темперамент типтері, холерик, сангвиник, меланхолик, флегматик, жүйке жүйесінің типі, жүйке жүйесінің күші, жүйке жүйесінің қоғалмалылылығы, жүйке жүйесіндегі қозу және тежелу процестері.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары:
- Темперамент деген не?
- Әр темперамент типіне сипаттама беріңіз?
- Конституциялық типологияның негізін қалаған?
Ұсынылатын әдебиеттер:
- Гиппенрейтер Ю. Введение в общую психологию. –М., 1987
- Немов Р.С. Учебник для студентов высших пед. учебных заведений.
- Т1.(Общие основы психологий) – М.,2003
- Рубинштейн С.Л. Основы общей психологий. – СПБ., 1999
- Сәбет Бап-Баба. Жалпы психология. — А., 2005
- Қ. Жарықбаев. Жантану негіздері. – А. 2000
- Веннер Л.Н. Психические процессы. В 3-х томах. Т. 1 ЛГУ 1974
- Гамезо М.В.,Домашенко И.Л. Атлас по психологии. – М.,1998
Источник
Темперамент
Темперамент – жоғары жүйке қызметінің түріне физиологиялық негізі ретінде бар жеке психикасы қасиеттерін жиынтығы. Бұл мінез-құлықта, сезімнің көріну қарқындылығында, айналадағы шындыққа қатысты. Психологиялық темперамент – бұл тұлғаның қалыптасуының негізі. жеке тұлғаның эмоциялық өрнектерді қуатын, оның сезімталдығы, тұрақсыздық, ұзақтығын, сезім пайда болу және олардың тоқтату ставкасы – Ол психикалық қызметінің динамикасын мүмкіндіктерін, атап айтқанда, реакция жылдамдығын, қарқындылығын, қарқыны, ырғағы, қарқынды, амплитудасын, бір жағынан, ал екінші жағынан анықтайды.
Температивтік теория
Температура туралы конституциялық және факторлық теориялар бар.
Конституциялық теориялар субъектінің құрылымының психикалық қасиеттері арасындағы қарым-қатынасты анықтауға бағытталған.
E. Кречмер жеке тұлғалар белгілі бір психикалық аурулар үшін генетикалық бейімділігін нәтижесінде белгілі бір денелі ие деп сенген. пикник displastik, leptosomatik, astenik: Сондықтан, ол 4 орган түрін бөлді.Осы типологияға сәйкес, ол темпераментдің үш түрін сипаттады: Ихотимик, шизотимик, цикломатика.
1940 жылдары, АҚШ-та, Шелдон дене мен темперамент көрінісінде тұратын, бір нысанның – жеке адамның параметрлері ретінде сипатталған темперамент тұжырымдамасын тұжырымдады. Дененің құрылымы темпераментді анықтайды, оның функциясы. Шелдон белгілі бір сомататтың, яғни физиканың түріне негізделіп, оны үш негізгі белгілердің көмегімен анықтады: эктоморфия, эндоморфия, мезоморфия. Аталған параметрлерге сәйкес ол үш түрлі физика түрін: церебротоника, визперотоника, соматотоника түрлерін көрсетті.
Уақыт өте келе психологиядағы темпераментдің конституциялық теорияларының көпшілігі күрт сынға ұшырады. Мұндай теориялардың негізгі жетіспеушілігі болып табылады, ал кейде жеке адамның психологиялық қасиеттерін қалыптастыру кезінде қоршаған ортаның рөлі мен қоғамның жағдайына ашық назар аудармайды.
XIX -ХХ ғасырдың кез-келген кезеңінде зерттеу күнделікті жағдайларда субъектілердің темперамент көріністерін бейнелеу үшін қысқартылды. Мәселен фактор теориясы болды.
K.Джунг барлық адамдарға ішкі немесе ішкі болуы мүмкін, интваторларға және экстраверттерге байланысты психикалық белсенділіктің себептеріне байланысты бөледі. А Нидерланд зерттеу E. Wiersma және Г. Heymans темперамент негізгі сипаттарын анықтау ұмтылды субъектілерінің мінез-табылған ол бар сауалнама құрылды. Олар темперамент параметрлері үш биполярлы сипаттаманы қамтуы керек деп санайды: эмоционалдық – эмоционалдық болмауы, белсенділік-пассивтілік, бастапқы-қайталама функция.
Эмоционалдық немесе эмоционалдық болмауы реакциялар тудырған жағдайларға эмоциялық реакциялардың жиілігі мен қарқындылығымен анықталады. Қызмет немесе пассивтілік белсенділікте немесе керісінше еңбек, жаттығу, үйде демалудың жоқтығынан көрінеді. Бастапқы функциясы бар субъектілер қоршаған әлемнің хабарламаларына қарқынды және жылдам жауап береді, бірақ әсері тез жоғалады. Қосымша функциялары бар субъектілер белгілі бір ынталандыруға әлсіз бастапқы реакциямен сипатталады, олар біртіндеп артып, ұзақ уақыт бойы сақталады.
Eysenck экстраверттерге негізгі функциялары бар адамдарды, ал екіншіден, интревертлерді анықтады. Негізгі функцияның субъектілері өздерін ынталандыратын, қозғалыста болатын, көңілді, ойыншық, жеңіл, оңай адамдармен әлеуметтік байланысқа қол жеткізетін жағдайлармен оңай араласады. Екінші функция басым болған адамдар аса маңызды болып табылады, олар көбінесе тыныштық, ұстамдылық, жақындығы, адалдығы, депрессиялық жағдайға бейімділігі сипатталады. Осы сипаттамаларды біріктірген кезде сіз темпераментдің сегіз түрін ала аласыз.
Осылайша, темперамент тұжырымдамасы белгілі бір адамға тән адамның ажырамас бөлігі болып табылатын және оның мінез-құлқымен және қоршаған ортаға өзара әрекеттесуін анықтайтын психикалық қасиеттердің жиынтығын білдіреді. Температураның түрін әртүрлі әдістемелерді, арнайы әзірленген сауалнамаларды және сынақтарды қолдана алады.
Адамның температурасы
Адам психикасы бірегей екендігі анықталған. Оның бірегейлігі биологиялық және физиологиялық құрылымның ерекшелігін, ағзаны дамытуды, әлеуметтік өзара әрекеттесулердің және байланыстардың бірегей құрамымен тығыз байланысты.Адамдар арасындағы ақыл-ой көріністерінде темперамент түсінігі бар. Бұл айырмашылықтар тереңдікте, күшіне, эмоциялық реакциялардың тұрақтылығына, әсер ету қабілетіне, белсенділігіне, реакция жылдамдығына және басқа да мобильді, жеке тұрақты ақыл-ойдың қасиеттеріне, мінез-құлқына және белсенділігіне байланысты.
Бүгінде ғалымдар темперамент адамның әлеуметтік адам ретінде дамуы негізделген биологиялық негіздің бір түрі екенін мойындады. Темперамент мінез-құлқының динамикалық аспектілерін, негізінен, туа біткен мінезді тудырады. Шын мәнінде, темпераментдің қасиеттері жеке тұлғаның басқа психикалық ерекшеліктерімен салыстырғанда ең өзгермейтін және тұрақты болып табылады. Адамның темпераментінің ерекше ерекшеліктері белгілі бір адамның темпераментінің әртүрлі қасиеттерін біріктіру үлгісіне жатқызылуы мүмкін. Белгілі бір адамға тән динамикалық сипаттаманың барлық қасиеттері бір-бірімен байланысты және белгілі бір одақ құрады.
Психологиялық темперамент – адамның психикалық белсенділігінің динамизмін анықтайтын психиканың жеке-жеке көріністерінің нақты жиынтығы.Олар әртүрлі іс-әрекеттерде бірдей көрініспен ерекшеленеді, бірақ олар мұндай қызметтің мазмұнына, мақсаттарына, мотивацияларына бағынбайды және ересек адамдарда өзгеріссіз қалады. Байланыстарға байланысты психикалық қасиеттер темперамент түрлерін сипаттайды.
Ғалымдар адамның психикалық үдерістерінің жүріс бағыты мен адамның мінез-құлық сипаттамаларын ұзақ уақыт бойы адамның денесінде басым және басқарушы рөл атқаратын жүйке жүйесінің жұмысына бағынуын белгіледі. Психиканың және темперамент процестерінің жалпы қасиеттері арасындағы қарым-қатынас теориясын Павлов ұсынды.
Павлов жүйке жүйесінің түрлері текті компоненттер ретінде көрінеді және қоршаған ортаға және білім беру процестеріне әсер ететін өзгерістермен салыстырмалы түрде әсер етпейді. Ол жүйке жүйесінің параметрлері жүйке жүйесінің әмбебап түрінің психикалық реакциясы болып табылатын темпераментдің физиологиялық негізін құрайтындығына сенді. И.Павлов жануарларды зерттеу барысында анықталған жүйке жүйесінің түрлерін адамдарға тарату туралы ұсыныс жасады.
Біз темпераментдің келесі маңызды қасиеттерін ажырата аламыз:адамның темпераментінің белгілі бір түрлерін анықтайды: реактивтілік, белсенділік және олардың арасындағы қатынас, сезімталдық, қатаңдық пен пластика, реакциялар жылдамдығы, интроверсия-экстраверсия, эмоционалдық қозу.
Сезімталдық кез-келген психологиялық реакцияның пайда болуына қажетті сыртқы әсерлердің ең аз күшінде көрінеді.
Реактивтілік негативті реакциялар дәрежесімен бірдей күштің ішкі немесе сыртқы ынталылығына, мысалы, сыни сөздерге немесе қорлау сөздерге байланысты анықталады.
Іс-шаралар қоршаған ортаға қаншалықты қарқынды түрде әсер етіп жатқанын және проблемаларды шешуде кедергілерді жеңіп, өз мақсаттарына жетуіне, ниеттеріне, мысалы, табандылыққа, мақсаттылыққа, назарларын шоғырландыруға мүмкіндік береді.
Қызмет пен реактивтіліктің қатынасы кездейсоқ ішкі немесе сыртқы жағдайлардан, мысалы, көңіл-күйден немесе ниеттерден, көзқарастардан, мақсаттардан бастап субъектілердің белсенділігіне тәуелді болады.
Пластикалық және қатаңдық жеке тұлғаның сыртқы әсерлерге бейімделуінің қарапайымдылығы мен икемділігімен немесе оның мінезінің инерттілігімен көрінеді.
Реакция жылдамдығы барлық психикалық процестердің пайда болу жылдамдығын анықтайды, мысалы ақылдың жылдамдығы, сөйлеу жылдамдығы, қимылдардың серпінділігі.
Экстраверция-интроверсия жеке тұлғалардың реакциялары мен әрекеттерін белгілі бір сәтте туындайтын сыртқы әсерлерге (экстраверсияға) немесе өткенге және болашаққа қатысты идеялар, ойлар мен ойлардан (интроверсия) бағындырады.
Эмоционалды қозу эмоционалдық реакциялардың пайда болуына қажетті әсер етудің қаншалықты нашар екенін көрсетеді.
Жоғарыда көрсетілген қасиеттерге сүйене отырып, темпераментдің 4 түрі бар – бұл сэнгин, холер, флегматикалық, меланхолик.
Гиппократ және темперамент
Мастерлер түрлерінің теориясын құрастырушы дұрыс Гиппократ деп аталуы мүмкін – ежелгі грек дәрігері. Ол жеке тұлғалар дененің төрт негізгі сұйықтықтарының ара-қатынасына қарай бөлінеді: флегм, қан, сары және қара ағзасы, денесіне сай келеді. Мінез-құлық сипаттамасы Гиппократ – бұл бірінші типологиялық теория.
Гиппократтың теориясы бойынша төзімділіктің холеригі сары асқазанның таралуымен сипатталады, ол пәнді импульсті етеді.
Флегматикалық темперамент лимфа үстемдікпен сипатталады, ол тақырыпты жалқау және сабырлы етеді.
Кантилиннің темпераменті қанның басым болуымен байланысты, ол адамды мобильді және көңілді жасайды.
Меланхолярлық темперамент қара талдың басым болуымен айқындалады, бұл өзіндік қобалжу және қайғылы етеді.
Әрбір темперамент оң және теріс қасиеттердің болуымен сипатталады. Тәрбиелеу үдерісі, бақылау және өзін-өзі жетілдіру арқылы әртүрлі темпераментді ең үздік аспектілерден көрсетуге мүмкіндік береді.
Меланхолиялық темперамент, мысалы, өзін терең сезіммен, эмоциялармен және эмоциялармен сезімтал адам ретінде табуы мүмкін.
Флегматикалық темперамент – сезімтал және ойластырылмаған шешімдер қабылдауға бейім емес адам.
Қарқынды темперамент күш пен икемділік ретінде көрінуі мүмкін, кез-келген іс-әрекетті жылдам жеңе білу қабілеті және темперамент холерикі қызықты ынта-жігермен көрінуі мүмкін.
Melancholy әлеуметтік байланыстарды орнату процесінде оған тоқтатуға болады жабық және ұялшақ адам болып табылады. Сондай-ақ, әлеуметтік байланыстар ықпал етпейді айналасындағы адамдардың айқын флегматик енжарлық, сипатталады. Sanguine қызығушылық және енжарлығымыз тез өзгеруіне әкеледі, оның беті, құбылмалылық, кейбір levity және дисперсия, сипатталады. Беда дұрыс шешімдеріне жетекші, шешім қабылдау оның Асығыста Холерик табылады.
Температураның түрлері
Бүгінгі күнде ең жиі кездесетін типология, оның ішінде 4 темперамент.
түрі сангвиник темперамент жеке психикалық процестер мен жылдамдығы өзгеруі кейбір басқа процестер салыстырмалы әлсіз қарқындылығы бөлінді. байланысты басқа бір жай тез өзгеруіне, оның ақыл терең іздерін қалдырады емес екенін жаңа эмоциялық мемлекеттердің Sanguine тән қарапайымдылығы мен жылдамдығы.
Жиі сангвиник жеке өте бай ым бар, және оның эмоциялық бұзылулар мәнерлі ымдау мен қозғалыстардың түрлі сүйемелдеуімен.Негізінде, свангиинді жоғары ұтқырлықпен сипатталатын көңілді тақырып деп атауға болады. Сыртқы ұтқырлық психикалық процестердің жылдамдығымен байланысты. Сондықтан ол өте әсерлі, аз концентрацияланған, сыртқы ынталандыруға тез жауап береді және өзінің жеке тәжірибесіне бағытталған.
Sanguinists мұндай міндеттер өте қиын немесе ауыр болмаса, тез ойлауды қажет ететін тапсырмалармен оңай күреседі. Холерик пәні оңай түрлі қызметті жүзеге асыру үшін қабылданған, бірақ жаңа бизнес қызығушылық пайда нәтижесінде бұл туралы ұмытуға бір мезгілде, сондай-ақ жеңіл. Шешім қабылдау кезінде ол жиі сыпырады және оларды ұзақ уақыт бойы сирек ойлайды. Ол айналадағы қоғаммен қарым-қатынаста жеңілдікпен сипатталады. Алайда, халқына көзқарасы ол барлық тіркемелер қоштасады оңай және қарапайым сияқты үсті ретінде сипаттауға болады, тез беда пен қуаныш, көңілі мен наразылық ұмытпайды.
Холерикалық жеке адам эмоционалдық реакциялардың керемет күші мен айқын көрінісі арқылы сипатталадытурбулентті оқиғалардан кейін дереу келетін жылдамдық пен шапшаңдықта көрсетілген ағымдардың жылдамдығы. Холерик тез мінезді, құмарлықты сипаттайды және эмоционалды күйлер мен сезімдерді күрт өзгеруімен ерекшеленеді. Холерик барлық сезімдер өте терең, сондықтан олар оны толықтай тартып алады. Ол әрқашан өзінің бет-әлпетінде, қимылында және іс-әрекетінде көрінетін барлық қайғы-қасіреттерді терең және қатты бастан өткізеді. Холерикалық типтегі адамдар жоғары ұтқырлықпен ерекшеленеді, бірақ олардың мобильділігінің табиғаты қаныққандарға қарағанда біршама ерекшеленеді. Сanguine қозғалыстардың жылдамдығы, тегістігі мен ептілігі сипатталады, ал холерик айқын және жылдамдықпен ерекшеленеді. Холерикалық түрі жоғары белсенділік пен қуатпен ерекшеленеді.
Меланхолиялық адам өте баяу процестермен сипатталады. Осы түрдегі адамдардағы эмоциялық құбылыстар өзінің жеке басының барлық құрылымына әсер қалдыратын тереңдікте айтарлықтай ерекшеленеді. Эмоциялар, көңіл-күй мен меланхолия сезімдері бір-бірінен айырмашылығы бар, бірақ сонымен қатар тұрақтылық. Көбінесе олар астениялық сипатта болады.Меланхоличный жеке тұлғалар жиі өте ауыр қиындықтарға аман қиын емес, жұқа қабығынан сыртқы жағдайлардың, жауап беріледі. Олардың арасында жиі жабық және бейқам адамдармен кездесуге болады. Melancholic пайда қозғалысының баяу, рынды және бұлтартпау сипатталады. меланхоличные темперамент декадентства, өз іс-әрекетімізде ерлігі мен қаттылықтың жеткіліксіздігінен, тұрақты күмән және қатаң нысандары және пассивті көрінеді психологиялық сипаттамасы, адинамия, незаинтересованность жеке іс сенімді.
Сыртқы флегматик пәні негізінен төмен ұтқырлық, баяу қозғалыстар және бойкүйездік емес күш ерекшеленеді. Мұндай адам жылдам әрекет етуді және әрекет етуді күтуге болмайды. Ол төмен эмоциялық қозу қабілетімен ерекшеленеді. флегматик түрлі қисап және баяу құбылмалылығы сезімдері мен көңіл. Осындай адам біртұтастық пен өлшенген әрекетпен сипатталады. орнына рынды және бозғылт флегматик мимика және қаңылтыр, ол баяу, өміршеңдігі айырылған, ол мәнерлеп қозғалыстар сүйемелдеуімен емес.Кез-келген іс-әрекеттен бұрын, флегматикалық тұлға болашақ әрекеттер туралы ұзақ және мұқият ойлайтын болады. Дегенмен, флегматикалық шешімдер қабылданып, оларды сабырлы түрде қадағалайды. Ол кәдімгі жұмысқа деген сүйіспеншілікпен және жаңа іс-әрекеттерге жаман ауысумен сипатталады.
Дегенмен, адамның тек қана темпераментдің жоғарыда аталған түрлерінің біріне ғана жатқандығы туралы ойламаңыз. Нағыз өмірде таза сэнгин немесе флегматикалық, холерикалық немесе меланхолик дерлік пайда болмайды. Кез-келген адамның мінез-құлы әртүрлі темпераментдерге тән ерекшеліктерді әдетте біріктіреді. Сондай-ақ, белгілі бір қызметті орындау үшін өте қолайлы болатын жоғары жүйке белсенділігінің түрлері жоқ, өйткені кез келген түрі жеке психикаға және оның динамикалық қасиеттеріне нақты талаптар береді. Сондықтан өзара қарым-қатынастың өзара қарым-қатынастары мен қарым-қатынасы өзара тығыз байланысты деп қорытынды жасауға болады. Қызмет темпераментдің белгілі бір қасиеттерін дамытуға ықпал ете алады.
Температураны анықтау
Нерв жүйесінің түрін мінездің психологиялық сипаттамалары анықтайды, ол мінез-құлықтың негізгі, тәндік сипаттамаларын көрсетеді.жеке темперамент ағымдағы оқиғаларға өзінің қатысы көрсетеді арқылы табылады. Сіз әлемдегі жоғары жүйке қызметінің жақсы немесе мүлдем нашар түрлері көп емес бар екенін түсіну керек. Әрбір түрі өз сипаттамаларына ие. Адам темперамент түрлері төрт атынан, бірақ сол немесе темперамент таза түрінде іс жүзінде мүмкін емес болып табылатын адам сай келеді.
темперамент түрін анықтау сіздің жеке стилі анықтау үшін ғана емес, көмектесе алады, сонымен қатар қасиеттер темперамент басқа түрлерімен пәндер тән қандай түсіну. Келіспеушілік жағдайларда «өткір бұрыштары» тегістеу қоршаған қоғам және оқыту мүмкіндігі шектеулі неғұрлым тиімді өзара іс-қимыл, бір ол өзіне және басқаларға қатысты болады темперамент қандай түрі білуі тиіс. оның сабырлықты біле отырып, ол белгілі бір ынталандыру үшін олардың жауап түсіну, және оның пейілін білемін, сонымен қатар неғұрлым анық, оларды іске асыру үшін іс-шаралар егжей-тегжейлі жоспарын салу, айқын жеке мақсаттар болады жағдайларда әр түрлі өз мінез-жауап болжауға ғана емес, алады. Мұның барлығы табысқа жетуіне және өзін-өзі жетілдіруге әкеледі.
Адамдардың айналасындағы темпераментдің түрін анықтау адамға белгілі бір адамдармен өзара әрекеттесудің дұрыс стилін таңдауға көмектеседі. Мысалға, флегматикалық немесе меланхолиялық адамдар теңдестірілген және сабырлы түрде әрекет етуі керек, ал қараңғы және холерикалық түрлерімен, керісінше, ол белсендірек. Темп білу қоршаған қоғаммен қарым-қатынасты жақсартады.
Темптың түрін анықтаңыз Eysenck сынағымен жасалуы мүмкін, ол бүгінгі күні ең таралған әдіс болып табылады. Эйсэнк өзінің әдісінде жүйке жүйесінің тұрақтылығына байланысты кейіпкерлердің түрлерінің жіктелуін жасаған, экстраверация-интроверсияны анықтайтын C. Jung әзірлеген ауқымды қолданады. Сонымен қатар, мінез-құлық диагнозы Стрлиу, Русалов сияқты белгілі тұлғалар әзірлеген жеке сауалнамалар арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.
Таңба мен темперамент
Жеке тұлғаның негізгі сипаттамалары – сипат пен темперамент. Мінез-құлық жаман немесе жақсы емес. Ол адамның мінез-құлқына эксцентричность береді, бірақ ешқандай себептермен себептерін, әрекеттерін, сенімдерін және моральдық принциптерін тудырады.Мінез-құлық пен тұлға өзара тығыз байланысты. Бұл көптеген жеке қасиеттердің ортақ негізі және, ең алдымен, сипат.
адам өте әр түрлі жағдайларда бірдей динамикалық сипаттамаларға ие болуы мүмкін, бірақ темперамент тек өрнектерді немесе табиғат көріністеріне әсер етеді. терең концентрациясы – Мысалы, Холерик табанды флегматик, оның турбулентті қызмет табылған. Әрбір темперамент өзінің оң немесе теріс әсері бар. ұтқырлық, жандылығы, аяушылық, меланхоличные – – тепе-теңдік және ешқандай Асығыстық – сезім, жоғары эмоциялар, флегматик тереңдігі мен табандылық оң қасиеттерін мысалдары Холерик құмарлық, қуат, қызмет, сангвиник болуы мүмкін.
Алайда, барлық Холерик жігерлі және жауап әрбір сангвиник болып табылады. Бұл қасиеттер өз бетіңізше дамуы керек және темперамент тек осындай тапсырманы жеңілдетуі немесе кедергі келтіруі мүмкін.
B. жылу темперамент кез келген түрі, жағымсыз қасиеттеріміз қалыптастыру тәуекелі бар деп саналады.Адамның холерикалық түрі температурадан ауытқушылыққа, қаталдыққа, ыстық сезімге бейімділікке алып келуі мүмкін. Сanguine түрі адамға жеңілдікті, шашырау үрдісін, тұрақтылықтың жеткіліксіздігіне әкелуі мүмкін. Меланхолиялық типтегі адам шамадан тыс қарым-қатынас жасай алмайды, кері кетеді, өзіндік тәжірибеге толығымен сіңіп кету үрдісі, шамадан тыс уайым және уайым. Флегматикалық түрі адамның өзіне және айналасындағы оқиғаларға бей-жай, жансыз, инертті, инертті, немқұрайлы болатынын алға тартады.
Адамның мінез-құлқының кейбір қасиеттері жеке тұлғаның белсенділігінде дамыған және көбінесе оның бағдарлауымен байланысты.
Темперамент мен белсенділік бір-бірімен тығыз байланысты, өйткені темпераментдің түрі іс-әрекеттің өнімділігіне байланысты. Адамның сипаты, сондай-ақ құнды қасиеттері жоғары жүйке белсенділігінің әрбір түрінің айқын қасиеттерінің негізінде құрылады.
Масалардың сипаттамасы
Түрлілік түрлерінің сипаттамасы жүйке үрдістерінің жүруіне, белсенділіктің көрінісіне, моторикаға негізделген.
Қараңғы темпераментдің негізі ұтқырлық, күш пен тепе-теңдікпен сипатталатын жүйке жүйесінің түрі. Sanguine жоғары ойлау қабілетіне, реактивтілігіне, ақыл-ой процестерінің жылдамдығына, тіршілікке, пластикаға, қозғалыс жылдамдығына және сөйлеу қарқынына ие. Ол жылдам өзгеретін қоршаған орта жағдайына және өмір қиындықтарына жоғары қарсылыққа оңай бейімделуімен сипатталады. Қызметте белсенділігі мен тиімділігімен ерекшеленеді. Байланыстағы қарым-қатынаста әлеуметтік қарым-қатынас жасау оңай, ыңғайлы, қарым-қатынастағы, тұрақсыз және өзгермелі.
Холериканың темпераментінің негізі – күштің, тепе-теңдіктің және ұтқырлықпен сипатталатын жүйке жүйесінің түрі. Холерик психикалық белсенділіктің, реактивтіліктің жоғары деңгейіне ие. Ол күшті және күшті қозғалыстармен, қимылдардың айқындық және жеделдігімен, бет-әлпеттердің мәнерлілігі, сөйлеу жылдамдығымен ерекшеленеді. Холера эмоциялық қозу қабілетінің жоғарылауына ие. Қызметте ол ынта-жігермен сипатталады. Байланыс кезінде холерик ыстық, шектен тыс, шыдамсыз, шексіз, күлгін. Бұл қарым-қатынастың іскери стилі басым.
Флегматикалық темпераментдің негізі – күштің, ақылдың және инерцияның сипатына ие жүйке жүйесінің түрі. Мұндай адамдар үнемі тыныш, тұрақты және теңдестірілген.
Флегматикалық психикалық белсенділіктің төмен деңгейі, психикалық процестердің қарқындылығы сипатталады. Олар төмен реактивтілігіне және эмоциялық қозу қабілетіне ие. Олардың қозғалысы баяу, непривычно және аз. Имитациялар мен қимылдар біртұтас. Сөйлеу біртекті және аз эмоционалды. Флегматикалық адамдар үнемі көңіл-күй мен ұмтылыстардан бас тартқан адамдар. Олар белсенділік танытуға тырысады. Бизнесті логикалық тұжырымға кіргізуге тырысыңыз. Флегматикалық өзгерістер өзгерістерге байланысты. Олар жаңа адамдарға үйрену қиын, сондықтан олар қарым-қатынастың үйлесімділігінде ерекшеленеді. Олар жаңа адамдарға жақындай алмайды.
Қарапайым темперамент меланхолик – бұл әлсіздік, сезімталдықтың жоғарлауымен сипатталатын жүйке жүйесінің түрі. Ол психикалық белсенділіктің төменгі кезеңімен сипатталады, барлық психикалық процестердің баяу дамуы, салыстырмалы түрде тез шаршау.Ол баяу, ақылды қозғалыстар, жұмсақ қимылдарын, тенториумүстілік сөз, мәнерлеп ым, шаршау бар. Байланыс кезінде меланхоликтер сепараторлы, тұрақты және тұрақты тіректерде тұрақты, сенімді және жабық.
назарға өз Атап сипаттамасы немесе басқа адамдардың көрінісі қабылдауға, оқу, бірлескен қызметті байланысуға қабілетті болу үшін, сіз анықтайтын темперамент білу қажет.
Температураның ерекшеліктері
Бүгін сипаттамасы табиғи жиынтық адам психикасының динамикалық сипаттамаларын анықтау қасиеттерін, мысалы, қарқындылығы, жылдамдығы, ырғағы, тең қарамастан оның себептері, мазмұны мен мақсаты әр түрлі іс-шаралар анықталады психикалық процестердің сипаттамасы болып табылады темперамент.
жоғары жүйке қызметінің түрі тұлғасының мотивациялық жағына көрсетуі, моральдық және мәні жүйелері, идеология және оның мазмұны сипаттамаларын анықтау емес, жоқ. Бұл жай ғана барлық басқа ерекшеліктер көрінетін конфигурацияны орнатады. Сонымен қатар, жоғары жүйке белсенділігінің кейбір ерекшеліктері адамның белгілі бір қасиеттерінің қалыптасуына қарсы тұра алады немесе ықпал ете алады.
Мінез-құлқы жеке тұлғаның дамуына ықпал ететін барлық сыртқы әсерлерін түбегейлі өзгертеді. Бұл психикалық динамиканы (көңіл-күй, мотивтер, әлеуметтік қысым) жасайтын басқа да құбылыстардан ерекшеленеді. Бірінші ерекшелігі онтогенетикалық басымдық болып табылады, ол ересек адамда қарастырылған динамикалық сипат бұрын оған тән болса, онда ол табиғи түрде темперамент қасиеттерімен байланысты. Екінші ерекшелігі тұрақтылық болып табылады, ол ұзақ уақыт бойы жоғары жүйке қызметінің түрлерінің сапасы салыстырмалы шамасын, жеке қасиеттер жүйесінде ранжирлеу орындарын өзгертпейді. Динамикалық табиғаттың белгілі бір ерекшеліктері тек қарапайым өмір сүру жағдайында, әсіресе жиі кездесетін және жеке адамға тән, темпераментге қатысты. Бұл үшінші мүмкіндік. Төртіншіден, темпераментдің барлық ішкі қасиеттері қолайсыз, шектейтін факторлармен анықталады.
Баланың шапшаңдығы
Жер бетіндегі барлық адамдар әртүрлі және әртүрлі қасиеттерге, ерекшеліктерге ие. Өмірдегі әрбір субъект өз жолын және оған жақын рөлді таңдайды. Мәселен, мысалы, егер сіз мұқият қарасаңыз, онда кез-келген адам топтарында сіз қараңғы темпераментсіз болатын көшбасшыларды анықтай аласыз.
Кез-келген ұжымның қозғаушы күші – бұл холерикалық темперамент басымдықтары бар адамдар. Сондай-ақ, балалар бір-біріне ұқсамайтынына қарамай, белгілі бір нәрсеге тән жүйке жүйесінің қасиеттері мен ерекшеліктеріне ие. Баланы дұрыс тәрбиелеу, онымен тиімді қарым-қатынас жасау және оны үйрету үшін сіз жоғары жүйке әрекетін қалай анықтау керектігін білуіңіз керек. Өйткені болашақта ол өзінің психикасының дамуын, қандай да бір іс-әрекеттің сипатын, бейімділігін және қабілетін қалыптастыруды, эмоцияларды білдіретін тәсілді және т.б.
Баланың мызғымаслығы мен тұлғасы тығыз өзара байланысты. Өйткені, темперамент жеке психологиялық қасиеттердің көрінісі үшін табиғи негіз болып табылады. Бірақ жоғары жүйке белсенділігінің кез келген түрімен баланың бұл қасиетке тән болмайтын сапасын қалыптастыруға болады деп ұмытпаңыз.Балаларды тәрбиелеуге қандай қасиеттерге көбірек көңіл бөлу керек екенін білу үшін, оларды толық түсіну үшін, жан-жақты тұлғаның дамуы үшін олар қандай басымдыққа ие екендігін анықтау қажет.
Балаларда темперамент диагностикасы олардың мінез-құлқына және арнайы бейімделген жеке сауалнамаларына мониторинг жүргізіледі. Eysenck әзірлеген сауалнаманы пайдаланып темперамент түрін анықтаудың ең жылдам жолы. Оның жетіспеушілігі оның көмегімен мектеп жасына дейінгі балаларды диагностикалау мүмкін емес. Мектеп жасындағы балалардағы темпераментді зерделеу үшін Қашапов ұсынған әдісті қолданған дұрыс. Ол балаларға бағытталған мониторингтен тұрады.
Источник